انسان درمعرض امتحان
جلسه امتحان:دنیا محل امتحان است و انسان تا زمانی كه در دنیاست در معرض امتحان الهی است. امتحان الهی اختصاص به زمان و مكان خاصی یا به افراد و اقشار خاصی ندارد بلكه همه انسانها در هر زمان‌ و مكانی به تناسب میزان علم و آگاهی، موقعیت فردی و اجتماعی، و شخصیت روحی و معنوی آزمایش می‌شوند.
خداوند می‌فرماید: خدا مرگ و زندگی را آفرید، تا مورد آزمون قرار گیرد كه چه كسی بهترین عمل را خواهد داشت.(ملك،آیه 2) بنابراین تمام زندگی و حتی مرگ آزمون الهی است.

معلم و امتحان گیرنده : یكی از مهمترین سنتهای الهی، مسئله امتحان و آزمایش است و خداوند هر لحظه بندگان را مورد آزمایش قرار می دهد و درقرآن می فرماید:و آنها را به خوبیها و بدیها آزمودیم،باشد كه به حكم حق برگردند. (سوره اعراف،آیه168) ؛ خداوند هر كسی را بیشتر دوست داشته باشد، بیشتر از او امتحان می‌گیرد و امتحانش سخت ‌تر و مشكل ‌تر است. خدای تعالی در سوره عنكبوت می‏فرماید: آیا مردم گمان كردند به حال خود رها می‏شوند و آزمایش نخواهند شد؟! ما كسانی را كه پیش از آنان بودند آزمودیم، (و اینها را نیز امتحان می‏كنیم) (عنكبوت/2 و3) و انسانها آزمایش می‏شوند همانگونه كه طلا در كوره آزمایش می‏شود و خالص می‏شوند و هر چه طلا حرارت بیشتری ببیند، عیارش بالاتر می‌رود و قیمت و ارزش آن بیشتر است.انسان هم دربرابر آزمایش ها ارزش وبها پیدا می كند.
پس آزمایش الهی، در هر زمان متوجه انسان مؤمن می‏باشد و هر چه ایمان شخص بیشتر باشد، امتحان و آزمایش او بیشتر و سنگین تر است.
                 هر كه در این بزم مقرب تر است                   جام بلا بیشترش می‏دهند.

شاگرد و امتحان دهنده :انسانها در هر لحظه از زندگی خود در حال گذراندن آزمونهای متفاوت هستند؛ و زندگی واقعی را باید در سختی‌ها و محنت‌ها جستجو كرد، چون خدا خمیر مایه انسان را با رنج و محنت سرشته و كمال آدمی را در پشت سر نهادن سختی‌ها قرار داده است. و خداوند می‌فرماید: لقد خلقنا الانسان فی كبد؛ ما انسان را در رنج آفریدیم. (بلد/4)و در آیه دیگری می‌فرماید: رفاه و آسایش در دل سختی‌ها و محنت‌ها نهفته است ( انشراح،آیه 5 و 4) امتحان الهی یكی از الطافی است كه در قالب نعمت‌ یا نقمت، سختی‌ها و گرفتاری‌ها، مصیبت‌ها و مریضی‌ها ظاهر می‌شود وآدمی باید مشقت‌ها را تحمل كند و سختی بكشد تا هستی لایق خود را بیابد، تا استعدادهای نهفته و نبوغ و خلاقیت‌ او شكوفا گردد.

سؤالات امتحانی: با موارد گوناگونی خدا انسان را امتحان می كند كه برخی از آنها عبارتند از:
1- آسایش و راحتی؛ 2- سختی و ناراحتی؛ 3- امنیت؛ 4- فرزندان؛ 5- پیروزی؛ 6- شكست؛ 7- تكلیف؛ 8- جان و مال؛ 9- بلایا و معایب؛ 10- فقر و تنگدستی؛ 11- قدرت و شهرت و مقام ؛ و .. (تفسیر المیزان، ج 4، ص 34؛ ج 7، ص 104؛ ج 8، ص 199)  

هدف از امتحان: در امتحانات الهی اهداف متعدد ی است كه برخی از آنها را ذكر می كنیم :

1. زمینه سازی برای بازگشت به سوی خدا و توفیق توبه كردن؛ چنان كه خداوند میفرماید: وَ بَلَوْنَـَاهُم بِالْحَسَنـاَتِ وَالسَّیِیئات لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُونَ ؛ و آنها را به خوبیها و بدیها آزمودیم، باشد كه به حكم حق برگردند. (اعراف،آیه168)

 2. مقاوم شدن انسان در برابر سختی ها و مشكلات؛ چنانكه خداوند میفرماید: وَلَنَبْلُوَنَّكُم بِشَیْءٍ مِّنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِّنَ الاْ مْوَا َلِ وَ الاْ َنفُسِ وَ الثَّمَرَا َتِ وَبَشِّرِ الصَّا بِرِینَ؛ (بقره آیه،155) و شما را به چیزی از قبیل ترس و گرسنگی و كاهشی در اموال و جانها و محصولات می آزماییم و صابران را مژده بده.

3. روشن شدن وضعیت راستگویان و دروغ گویان؛ چنان كه می فرماید: أَحَسِبَ النَّاسُ أَن یُتْرَكُوا أَن یَقُولُواْ ءَامَنَّا وَ هُمْ لاَیُفْتَنُون ، وَ لَقَدْ فَتَنَّا الَّذِینَ مِن قَبْلِهِمْ فَلَیَعْلَمَنَّ اللَّهُ الَّذِینَ صَدَقُواْ وَ لَیَعْلَمَنَّ الْكَـَذِبِینَ؛  آیا مردم گمان كردند به صرف این كه بگویند: ایمان آورده ایم، رها میشوند و آزمایش نمی شوند؟! و به یقین كسانی كه پیش از اینان بودند را آزمودیم تا خداوند آنان كه راست گفته اند را معلوم كند و دورغگویان را نیز معلوم دارد. (عنكبوت، آیه 2 و 3)

4.  آزمایش ابزار تكامل انسان ها است؛ انسان در گردونه حوادث ، رخدادها و سختی ها، تجارب بسیار كسب می كند و باتلاش بیشتربه موفقیت و تكامل دست می یاید . به گفته بزرگان : سختی ها و آزمایش ها شلاق تكامل است . مانند سنگ های معدن كه در كوره های مختلف آزمایش و آب دیده می شود و سرانجام فلز خالص به دست می آید . بنابراین برای آنكه جوهره خالص وجود انسان نمایان شود ، باید در كوره های مختلف آزموده شود و هر چه انسان به مقام و كمال بیشتر دست یابد ، با آزمون های مشكل تر و سخت تر روبرو می شود. به همین خاطر انبیاء و اولیا و امامان با آزمون های سخت و دشوار روبرو بودند كه هیچ گاه برای انسان های عادی حادث نشده بود.


نتیجه امتحان:گاهی امتحان و آزمون برای پی بردن به نتیجه آزمایش نیست، بلكه برای به كمال رسیدن امتحان دهنده انجام می‏پذیرد. اصلاً فلسفه و حكمت امتحان آن است كه شخص در ضمن آزمون، كاملتر شود و راه سعادت و شقاوت خود را تعیین ‌نماید.و باامتحان است كه انسان خود را به كمال می رساند و شایسته رسیدن به بهشت می شود.